bloedgas analyse
Een bloedgas analyse (ookwel astrup genoemd) is een manier om informatie te verkrijgen over het zuur-base evenwicht van het lichaam. Verstoringen in dit evenwicht kunnen grote klinische consequenties hebben.
Fysiologie
Om ervoor te zorgen dat alle processen in het lichaam normaal kunnen functioneren, is het belangrijk dat de zuurgraad (pH) van het bloed zo stabiel mogelijk blijft. Daarom zijn er een aantal buffersystemen om de [H+] ionen in het bloed te kunnen reguleren. Het belangrijkste buffersysteem is het HCO3- (bicarbonaat) / H2CO3 systeem. De productie van het bicarbonaat wordt in de nier gereguleerd, terwijl H2CO3 omgezet kan worden in CO2 (koolstofdioxide) en via de longen kan worden uitgescheiden. Verstoringen in het evenwicht kunnen de pH van het bloed beïnvloeden, aangezien bicarbonaat basisch is en koolstofdioxide als zuur kan gaan optreden [1].
De mooiste sieraden
Een mooi aandenken aan jouw medische carrière.
Stoornissen in zuur-base evenwicht
Indien het bloed te zuur is, en dus de pH te laag, spreken we van een acidose. Is de pH te hoog, dan is er sprake van een alkalose. Er kunnen verschillende redenen zijn dat het zuur-base evenwicht verstoord raakt. De oorzaak voor deze stoornissen kan metabool of respiratoir zijn. Hoe zit dan dan?
Zoals al eerder genoemd kunnen bicarbonaat en koolstofdioxide de pH van het bloed beïnvloeden. Indien de pH verstoord wordt door een stoornis in de bicarbonaat concentratie, spreken we van een metabole oorzaak. Wordt de verstoring door een veranderde koolstofdioxide concentratie veroorzaakt, dan is de reden hiervoor een respiratoire oorzaak. Afhankelijk van de pH kan er dus sprake zijn van een metabole acidose, metabole alkalose, respiratoire acidose of een respiratoire alkalose. Maar hoe kom je er achter of bicarbonaat of koolstofdioxide de boosdoener is? Daarvoor voer je een bloedgas analyse uit.
haal het meeste uit jouw coschap met een zakkaartje in jouw jas
hard werk mag beloond worden
Beoordelen van een bloedgas analyse
Het beoordelen van een bloedgas analyse doe je aan de hand van de normaalwaarden, en hierbij volg je de volgende stappen:
1. Beoordeel de pH
- Is de pH te laag? Dan is het bloed te zuur, en is er sprake van een acidose.
- Is de pH te hoog? Dan is het bloed te basisch, en is er sprake van een alkalose.
2. Beoordeel de pCO2 en HCO3-
- Is er een acidose met een hoge pCO2 en een normaal HCO3-? Dan is er sprake van een respiratoire acidose. Indien de acidose al langer bestaat, kan het zijn dat het lichaam de acidose probeert te verhelpen door metabool te gaan compenseren. Er zal dan meer HCO3- gemaakt worden, en dus zal de HCO3- waarde in de analyse dan verhoogd zijn.
- Is er een acidose met een lage of normale pCO2 en een verlaagd HCO3-? Dan is er sprake van een metabole acidose. Het lichaam kan proberen om respiratoir te gaan compenseren. Er zal dan geprobeerd worden om de concentratie koolstofdioxide in het bloed te verlagen, door meer koolstofdioxide af te blazen. De patiënt gaat dan hyperventileren.
- Is er een alkalose met een lage pCO2 en een normaal HCO3-? Dan is er sprake van een respiratoire alkalose. Bij een chronisch beeld zal er metabool gecompenseerd worden door de concentratie HCO3- te verlagen.
- Is er een alkalose met een normale pCO2 en een verhoogd HCO3-? Dan is er sprake van een metabole alkalose.
Normaalwaarden van een bloedgas analyse.
Bron: Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde, https://www.nvkc.nl/algemeen-overzicht-referentiewaarden, laatst geraadpleegd op 15-8-2018
Achterliggende pathologie
Er zijn veel verschillende ziektebeelden die verstoringen in het zuur-base evenwicht kunnen veroorzaken. Redenen van respiratoire acidose kunnen bijvoorbeeld luchtwegobstructie of ademdepressie zijn. Een respiratoire acidose kan ook voorkomen bij COPD patiënten. Meestal zie je bij deze groep patiënten dat de acidose metabool wordt gecompenseerd aangezien de ventilatie problemen vaak al langer bestaan [1].
Een respiratoire alkalose wordt veroorzaakt doordat er te veel koolstofdioxide wordt afgeblazen. Dit gebeurt bij hyperventilatie. Dit is de reden dat het helpt om deze patiënten in een zakje te laten ademen: de uitgeademde koolstofdioxide bouwt zich op in het zakje, waardoor de patiënt relatief meer koolstofdioxide inademt en de pCO2 zich weer kan herstellen [1].
Een metabole acidose kan veel verschillende oorzaken hebben, maar een paar voorbeelden zijn verhoogde productie van zuur door melkzuuracidose (door slechte weefseloxygenatie) of ketoacidose (wat kan ontstaan bij ontregelde diabetes mellitus), nierinsufficiëntie, verlies van bicarbonaat via de nieren, en intoxicaties.
Een metabole alkalose kan veroorzaakt worden door HCO3- retentie in de nier, of door HCL verlies (bijvoorbeeld door braken of diarree) waarbij er relatief meer HCO3- in het lichaam achterblijft.